نانو نساجی چیست؟
صنعت دیگری که به واسطه فناوری نانو تکان خواهد خورد صنعت نساجی است. هم اکنون شرکتهای بسیاری در تلاشند تا پارچههای هوشمندی بسازند که ویژگی های خود را با توجه به شرایط محیطی تغییر داده وحتی مراقب عالیم حیاتی بدن باشند. هم اینک شاهد تولید پارچههایی بر مبنای فناوری نانو در بازار جهانی هستیم که نسبت به آب، چروک و تنش بسیار مقاومند. به عنوان نمونه پارچههای شرکت صنعتی پارچه بافی سوئیس، ضد آب و ضد لک بوده و چربیهای روی آنها خود به خود از بین میرود.
این پارچهها از طبیعت الهام گرفته و تولید آنها با نانو تکنولوژی تحقق یافته است. برگهای برخی گیاهان «مثل نیلوفر آبی»، پوست سوسک و بال حشرات همیشه تمیز باقی میمانند زیرا ناهمواریهای بینهایت کوچک روی سطوح آنها مانع از چسبیدن ذرات گرد و خاک به این سطوح شده و کوچکترین بارشی سطح آنها را پاکیزه میکند. با به کار گیری فناوری نانو در پارچهها، ساختار سه بعدی خاصی بر روی سطوح ایجاد شده و سطح تماس برای ذرات گرد و خاک محدود میگردد. ذرات باقیمانده بر روی سطح، در قطرات آب معلق شده و به آسانی توسط این قطرات خارج میگردند.
در حال حاضر برخی از متخصصان نانو تکنولوژی در حال کار بر روی مواد و پارچههای هوشمندی هستند که عالوه بر توانایی استتار خود، بتوانند پارگیهای خودشان را نیز ترمیم کنند. اصل این کار بر مبنای موادی است که میتوانند بر اساس نوری که به آنها میرسد و اکنشهای مختلفی از خود نشان دهند. هم اکنون این کار فقط از عهده مواد طبیعی بر میآید و سیستمهای مصنوعی یا سنتزی از این قابلیت بیبهره اند. به همین دلیل نانو تکنولوژیستها قصد دارند از بعضی از ارگانیسمهای زنده «نظیر برخی ماهیها و دیگر موجودات دریایی مثل هشت پا» تقلید کنند.
کاربرد نانوذرات رس
نانو ذرات رس جزء موادی است که به دلیل خواص جالب و شگفتانگیزی که داشت، از اوایل طرح فناوری نانو مورد توجه پژهشگران قرار گرفت. این نانوذرات در صنایع نساجی کاربردهایی دارند. یکی از این کاربردها، پوشش دادن الیاف پارچهها و سطوح لباسها با نانو ذرات رس است. پوشش دادن پارچهها با نانوذرات رس، موجب میشود که این پارچهها در مقابل آتش بسیار مقاوم شوند و شعلهور نشوند. استفاده از این نانوذرات برای پوشش دادن لباسهای آتشنشانان و افرادی که در معرض آتش قرار دارند به منظور کاهش خطر آتشسوزی میتواند بسیار مفید باشد. هم اکنون شرکتهایی در ایران هستند که توانایی پوشش دادن الیاف پارچهها را با نانو ذرات رس دارند.
محلول نانو
روش اعمال این محلول روی انواع پارچه به سادگی قابل اجرا میباشد و باعث تغییر رنگ و فرم در پارچه نمیشود و استفاده آن در صنعت نساجی بسیار مفید و به صرفه میباشد عالوه بر اینکه منجر به آب گریزی پارچه میشود میتواند مانع از لک شدن پارچه نیز شود. با استفاده از فناوری نوین نانو بشر قادر شده پارچههایی را تولید نماید که هیچوقت کثیف نمیشوند، یعنی هیچ نوع آلودگی بر روی آنها نمینشیند. جالب تر اینکه پارچه این لباس اگر چروک شود، فقط با یک بار تکان دادن، تمام چین و چروکهای آن از بین میرود. به وسیله فناوری نانو، تغییراتی در خواص مولکولهای تشکیل دهنده این پارچه صورت پذیرفته است، که مولکولهای تشکیل دهنده این پارچه هیچگاه کثیف نمیشوند و در نتیجه پارچهای که از این مولکولها تشکیل شده تمام خواص این مولکولها را خواهد داشت.
کاربرد نانو فناوری در صنعت نساجی
فناوری نانو هم میتواند منسوجات را هوشمند کند و به آنها کارایی ویژهای بدهد. با توجه به ارتباط محصولات فناوری نانو با خواص نوری، گرمایی، خواص انعطاف پذیری و ... منسوجات زیادی میتوانند از فناوری نانو بهره ببرند. در محصولات مدرن صنعت نساجی علاوه بر خصوصیات استحکامی روی خواص دیگری مانند جذب مواد، عبور یا دفع مواد نیز کار شده است. به چنین محصولاتی، منسوجات هوشمند اطالق میشود. کلمه هوشمند همیشه درست استفاده نمیشود. لباسهای هوشمند، لباسهایی نیستند که فکر کنند یا برای شما چای درست کنند یا کتاب بخوانند. لباسهای هوشمند یک قابلیت ویژه دارند. برای مثال به نخهای کشسان به خاطر خواص ارتجاعی فوق العاده میتوان هوشمند گفت، میتوان بارها و بارها آن را کشش داد و باز بتواند خواص ارتجاعی خود را حفظ کند. این نخها وارد لباس شده و لباس را کشسان میکنند.
در واقع منسوجات هوشمند منسوجاتی هستند که میتوانند در سرما ما را گرم نگه دارند و در گرما خنکمان کنند یا راحتی الزم را برای ما فراهم آورند. آنها میتوانند نیمه رساناهای سازنده قطعات الکترونیکی را در برداشته باشد یا یک اثر رنگی ویژه از خود نشان دهند. خیلی از منسوجات هوشمند در انواع پوشاک استفاده میشوند و هدف آنها ایمنی یا بهداشت یا راحتی است .
توسعه منسوجات هوشمند نظامی نیز بسیار مهم است. لباسهایی که در شرایط سخت و حمالت از بدن محافظت میکند یا لباسهایی که تغییر رنگ میدهند، از جمله کاربردهای مطرح نظامی هستند. لباسهایی که عرق را جذب میکنند نیز به نوعی هوشمند هستند، چرا که باعث میشوند در شرایط خاص لباس راحت باشد. در چنین لباسهایی سطح مقطع الیاف و خصوصیات عبوردهی و جذب آنها اهمیت دارد.
لباسهای ضد لک
نیاز جهانی به لباسهایی که نیازمند نگهداری نیستند، روز به روز در حال افزایش است. از جمله خواصی که میتواند در جهت رفع این نیاز باشد، خاصیت دفع لک و آب است. با به کارگیری فناوری نانو در عملیات تولید یا تکمیل پارچه، قطرات مایع نمیتوانند درون پارچههای مقاوم در برابر مایعات، نفوذ کنند. این اثر شبیه اثر موجود در برگهای زنبق آبی یا گل الدن است که با یک الیه واکس به ضخامت یک نانومتر پوشیده شدهاند. در این گل، قطرات آب روی این برگهای به صورت دانههای کوچک درآمده و با لغزیدن روی سطح، آلودگی و گرد و غبار را نیز با خود میبرند.
مولکولهای فراوانی شده با نانو نیز میتوانند مایعات را جذب کرده یا حرکت داده، لک و آلودگی را دور کنند. این خاصیت را میتوان روی پارچههای نخی یا نخی-پلیمری برای رفع لک در کاربردهای درون منزل همانند لک سس گوجه فرنگی، قهوه، چمن یا روغن ایجاد کرد و در عین حال امکان تنفس را برای پارچه حفظ کرد. این فرایند برای پوشاک بچهها، لباس ورزشی یا یونیفورمها ایدهآل است.
و چند مورد دیگر از کاربرد نانو: فناوری نانو بصورت یک الیه محافظ عمل میکند و لکه و کثیفی از انواع سسها و چای و نوشابهها و... را براحتی از بین میبرد. نانو در پارچه به ما کمک میکند تا دیگر نگران لکههای لباس خود نباشیم در واقع به صورت یک الیه محافظ است که تمام کثیفیها به عمق پارچه نرسیده و به راحتی از روی آن پاک میشود همچنین در پارچههای مبل و صندلی به کار میرود. با توجه به یک الیه محافظ، هوا در آن جریان داشته و به همین دلیل بو نمیگیرد.